(ảnh Lê Tấn Xuân 75 MAUBERT, TET, múa cờ )

Paris – Marseille, mùa Xuân 1975. Những giọt nước mắt lăn dài trên má, xen lẫn tiếng hô vang mừng chiến thắng và rợp trời cờ đỏ sao vàng giữa lòng châu Âu. Gần nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng ký ức về thời khắc lịch sử 30/4 – 1/5 năm ấy vẫn sống động trong tâm khảm những người con đất Việt xa quê. Đặc biệt là với hai gương mặt tiêu biểu – ông Võ Sĩ Đàn và ông Cấn Văn Kiệt – những thành viên kỳ cựu của Hội Người Việt Nam tại Pháp (UGVF), thế hệ đã gắn bó cả đời với lý tưởng độc lập, thống nhất và xây dựng quê hương từ phương xa.

Những người mang trong tim một đất nước Việt Nam không thể bị chia cắt

Ông Võ Sĩ Đàn, sinh ngày 07/06/1936, là một trong những rất ít nhân chứng còn lại của lịch sử lâu đời của phong trào yêu nước của Việt kiều tại Pháp. Ông đặt chân đến nước Pháp tháng 12 năm 1955 – chỉ vài tháng sau khi Hiệp định Genève được ký kết. Từ thời điểm đó, ông đã xác định rõ con đường mình đi : tranh đấu cho một Việt Nam thống nhất, độc lập và không bị chia cắt.

Năm 1956, ông Đàn tham gia tích cực trong Hội Liên Hiệp Việt kiều tại Pháp, tổ chức vận động đòi thực thi tổng tuyển cử theo đúng Hiệp định Genève. Những năm sau đó, trước tin dữ từ quê nhà – từ sự kiện Mỹ leo thang chiến tranh đến việc miền Bắc bị ném bom – ông cùng bạn bè tiếp tục viết báo, rải truyền đơn, tổ chức hội thảo… kêu gọi dư luận quốc tế đứng về lẽ phải.

Ngày 27/1/1973, khi Hiệp định Paris được ký kết, ông không giấu được xúc động :

“Tôi đã rơi nước mắt. Nhưng niềm vui chưa trọn vì chính quyền Sài Gòn vẫn ngoan cố.”

Và rồi, niềm hạnh phúc trọn vẹn cũng đến. Ngày 30/4/1975, giữa Paris trong xanh, tin Sài Gòn giải phóng khiến ông “chết lặng vài giây… rồi bật khóc”.

Chiều hôm ấy, tại quảng trường République, ông cùng cộng đồng Việt kiều đổ ra đường, hô vang “Việt Nam chiến thắng!” trong một không khí chưa từng có. Và sáng 1/5 hôm sau, ông và các bạn Việt Nam lại hòa vào đoàn người Pháp mừng ngày Quốc tế Lao động – mang theo cả niềm vui dân tộc được tái sinh.

Ông Cấn Văn Kiệt, sinh năm 1943, từng là một trong những sinh viên tự túc đầu tiên sang Pháp du học năm 1964. Từ những ngày đầu đặt chân đến Marseille – Aix-en-Provence, ông đã không chọn cuộc sống an phận. Trái lại, chàng thanh niên trẻ ấy sớm hòa mình vào dòng chảy hoạt động yêu nước tại Chi Hội Marseille – Bouches du Rhône, thuộc Hội Liên Hiệp Việt kiều Pháp.

Khi các tỉnh miền Trung lần lượt được giải phóng vào giữa tháng 3/1975, không khí cộng đồng Việt kiều tại Marseille sôi sục chưa từng có. Những buổi gặp gỡ khẩn cấp, cập nhật thông tin chiến sự, những lá thư vội vàng gửi về quê nhà… tất cả đều hướng về một thời khắc mà dân tộc đã mong chờ suốt hơn hai thập kỷ. “Tôi đã khóc suốt hai ngày 30/4 và 1/5. Khóc vì mừng cho Tổ quốc.” – lời chia sẻ đơn sơ nhưng chạm đến tận đáy lòng của ông Kiệt, một người đã chứng kiến bao thăng trầm từ xa nhưng trái tim luôn hướng về Việt Nam.

Chỉ một ngày sau đại thắng, đoàn người Việt tại Marseille đã hòa vào dòng người mừng Quốc tế Lao động. Lần đầu tiên trên đại lộ chính, lá cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng và cờ đỏ sao vàng tung bay giữa tiếng hô vang :

“Vive la Paix et vive la Réunification du Vietnam!” – Hòa bình và thống nhất Việt Nam muôn năm!

Từ Paris đến Marseille : Một cuộc đời, một sứ mệnh

Chiến thắng 1975 không khép lại sứ mệnh của họ, mà mở ra một chương mới. Những người như ông Đàn, ông Kiệt, từ vai trò người chứng kiến đã trở thành người kiến tạo. Họ góp phần chuyển mình của Hội Liên Hiệp Việt kiều thành Hội Người Việt Nam tại Pháp (UGVF), phát triển các hoạt động văn hóa, thương mại, giáo dục nhằm giúp đất nước tái thiết sau chiến tranh.

“Điều tôi trân quý nhất là tình đoàn kết trong cộng đồng người Việt, và tình hữu nghị bền chặt giữa nhân dân Pháp – Việt.” – ông Kiệt khẳng định.

“Chúng tôi luôn tin : dù ở xa, vẫn có thể cống hiến cho đất mẹ.” – ông Đàn bổ sung.

Gửi thế hệ mai sau : Hãy nhớ mình là người Việt

Ở tuổi ngoài 80, hai ông vẫn tiếp tục truyền lửa. Với họ, niềm mong mỏi lớn nhất không phải là được vinh danh, mà là nhìn thấy thế hệ trẻ người Việt tại Pháp tiếp bước, giữ gìn ngọn lửa yêu nước và hiểu rõ cội nguồn mình.

“Dù các con cháu có mang quốc tịch nào, hãy đừng bao giờ quên : máu Việt vẫn chảy trong tim ta. Hãy gìn giữ tiếng Việt, văn hóa Việt, và làm cầu nối cho tình hữu nghị Pháp – Việt ngày càng bền chặt.”

Một thế hệ không lãng quên

Ngày 30/4 – 1/5 không chỉ là ký ức, mà là lời nhắc nhở về sức mạnh của tinh thần dân tộc vượt đại dương, vượt thời gian. Những con người như ông Nguyễn Văn Đàn, ông Cấn Văn Kiệt đã sống, đã chứng kiến, đã cống hiến, và đang tiếp tục truyền cảm hứng. Họ là minh chứng sống động cho một thế hệ không quên nguồn cội, và là nhịp cầu nối liền quá khứ – hiện tại – tương lai.

Tổ quốc, dù cách xa nửa vòng trái đất, vẫn luôn ở trong tim.

Hồng Hà