Ngày 01-08-2025, thông tin được Bộ Công Thương Việt Nam chính thức công bố, theo sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump về việc điều chỉnh mức thuế đối ứng, Mỹ quyết định điều chỉnh mức thuế đối ứng dành cho Việt Nam là 20%.

Bộ Công Thương cho hay từ cuối tháng 4-2025, Việt Nam và Mỹ đã tổ chức nhiều phiên đàm phán thương mại đối ứng ở cả cấp kỹ thuật và cấp bộ trưởng. Đoàn đàm phán Chính phủ Việt Nam do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên làm trưởng đoàn và các thành viên là các bộ ngành liên quan.

Theo đó, nhiều phiên đàm phán trực tiếp và trực tuyến đã diễn ra giữa Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên với Trưởng Cơ quan Đại diện thương mại Mỹ (USTR) Jamieson Greer và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick.

Rạng sáng 1-8 (giờ Việt Nam), Nhà Trắng đã đăng tải sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump về việc điều chỉnh mức thuế đối ứng, theo đó Mỹ quyết định điều chỉnh mức thuế đối ứng cho 69 nước và vùng lãnh thổ được liệt kê trong Phụ lục I. Theo phụ lục này, mức thuế đối ứng dành cho Việt Nam giảm từ 46% xuống còn 20%.

Bộ Công Thương khẳng định trong thời gian tới, hai bên sẽ tiếp tục thảo luận và triển khai các công việc tiếp theo, hướng đến hoàn thành thỏa thuận về thương mại đối ứng trên nguyên tắc cởi mở, xây dựng, bình đẳng, tôn trọng độc lập, tự chủ, thể chế chính trị, cùng có lợi và cân nhắc tới trình độ phát triển của nhau.

Cùng đó hai bên cũng sẽ nỗ lực thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư ổn định, hài hòa lợi ích, tương xứng với mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Mỹ.

Theo số liệu của Hải quan Mỹ, năm 2024 trao đổi thương mại hai chiều Việt Nam – Mỹ đạt 149,7 tỉ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 136,6 tỉ USD và nhập khẩu 13,1 tỉ USD. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ là 123,5 tỉ USD, xếp thứ 3 trong số các nước có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (sau Trung Quốc và Mexico).

Trong 5 tháng đầu năm 2025, trao đổi thương mại hai chiều Việt Nam – Mỹ đạt 77,4 tỉ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 71,7 tỉ USD và nhập khẩu 5,7 tỉ USD. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ là 64,8 tỉ USD, xếp thứ 4 trong số các nước có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ (sau Trung Quốc, Mexique và Islande).

Mức thuế 20% của Mỹ : Thử thách hay là động lực cho Việt Nam ?

Khi Nhà Trắng công bố sắc lệnh điều chỉnh thuế đối ứng với 69 quốc gia ngày 1/8, thì tại Hà Nội, nhiều nhà xuất khẩu lớn đã cảm nhận rõ làn gió đổi chiều từ thị trường Hoa Kỳ.

Mức thuế mới của Mỹ áp lên hàng hóa Việt Nam là 20% – tức 1 điểm phần trăm cao hơn các nước ASEAN khác nhưng vẫn thấp hơn nhiều đối thủ toàn cầu. 

Câu hỏi đặt ra : đây là sự cảnh báo, trừng phạt hay cơ hội thúc đẩy Việt Nam bước vào sân chơi cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu ?

So sánh với Asean

Hoa Kỳ quyết định áp mức thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ – cao hơn so với 19% áp cho Thái Lan, Indonésie, Philippines và Campuchia. 

Có lẽ con số 1 điểm phần trăm chênh lệch có thể nhỏ về số học, nhưng lại mang ý nghĩa về thông điệp địa chính trị và định vị thương mại bởi trên bình diện toàn cầu, Việt Nam hiện là đối tác thương mại hàng hóa lớn thứ ba của Mỹ, chỉ sau Trung Quốc và Mexique. 

Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ 136 tỷ USD, nhập khẩu 13 tỷ USD, tức xuất siêu gấp 10,5 lần. Trong khi đó, Thái Lan xuất siêu chỉ 3,5 lần, Indonésie 2,8 lần, Philippines 1,6 lần và Campuchia – dù xuất siêu tới 43 lần – nhưng quy mô chỉ bằng 1/10 Việt Nam.

Rõ ràng, mức thuế 20% là một dạng “điều chỉnh mềm” mà Hoa Kỳ áp dụng với Việt Nam. Mức thuế này có lẽ không phải là trừng phạt, nhưng cũng không phải là ưu đãi. 

Qua đó có thể thấy, Mỹ gửi đi thông điệp: Việt Nam là đối tác quan trọng đang lên, nhưng cần cân bằng lại cán cân thương mại. Bằng cách nào ? Chính là thúc ép Việt Nam gia tăng giá trị nội địa, phát triển công nghiệp phụ trợ, và thoát khỏi vị thế “công xưởng gia công” như trước.

Trong bức tranh lớn hơn, mức thuế 20% đặt Việt Nam vào vị thế trung dung : cao hơn ASEAN, thấp hơn nhiều đối thủ toàn cầu. Trung Quốc bị Mỹ áp thuế 50%, Ấn Độ 25%, Canada 35%.

Việt Nam có trở thành thị trường tiêu thụ của các sản phẩm Mỹ ?

Ở chiều ngược lại, Việt Nam áp thuế nhập khẩu 0% cho hàng hóa Mỹ. Câu hỏi đặt ra : Vậy điều gì sẽ xảy ra, liệu hàng Mỹ có tràn ngập Việt Nam ?

Một chuyên gia giàu kinh nghiệm cho đánh giá: : “Câu trả lời là không”. 

Vì cơ cấu sản xuất của Mỹ rất khác biệt. Họ gần như không sản xuất hàng tiêu dùng phù hợp với thị trường Việt Nam. Riêng về ô tô SUV, động cơ lớn – mặt hàng được Tổng thống Trump đặc biệt nhấn mạnh – chỉ có tiềm năng tăng dần, nhưng không phải loại có thể “càn quét” thị trường.

Ở lĩnh vực nông nghiệp, Việt Nam cam kết nhập 2 tỷ USD/năm hàng hóa Mỹ như ngô, đậu nành, thức ăn chăn nuôi. Nhưng phần lớn các tập đoàn của Mỹ như Cargill đã có nhà máy tại Việt Nam, không cần nhập khẩu trực tiếp. Và tất nhiên, họ có tiếng nói đối với chính phủ nước họ. Các sản phẩm y tế, dược phẩm của Mỹ phần lớn được sản xuất tại nhà máy ở Costa Rica, Uruguay, Đài Loan – không phải từ Mỹ.

Nói cách khác, dù Việt Nam mở cửa hoàn toàn, thì hàng Mỹ cũng khó tràn ngập. Cái Việt Nam cần là công nghệ, còn Mỹ cần thị trường. Đây là mối quan hệ bổ sung, không phải cạnh tranh trực diện. Nhưng với Mỹ, đó là phải cạnh tranh với các nước khác trên thế giới cũng đang quan tâm đến thị trường Việt Nam trên lĩnh vực này

Thách thức phía trước đối với Việt Nam

Từ cuối tháng 4/2025, hàng loạt phiên làm việc đã diễn ra giữa hai quốc gia với kết quả mức thuế được điều chỉnh từ 46% xuống 20%, không chỉ là giảm thuế, mà là giảm áp lực.

Trong khi đó, Việt Nam cũng đang nổi lên là ngôi sao mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tăng trưởng GDP ổn định 6–7%, đang tiến tới 2 con số, hạ tầng số và công nghiệp đang trên đà tăng tốc, dân số lao động trẻ có ít nhiều tay nghề, sức mua của xã hội dồi dào…

Thuế 20% của Mỹ chính là phép thử. Việt Nam buộc phải cải thiện năng lực sản xuất, tăng tỷ lệ nội địa hóa, đầu tư R&D, phát triển thương hiệu Việt. Đồng thời, tiếp tục cải cách thể chế, minh bạch hóa thị trường, thu hút FDI chất lượng cao, phát triển bền vững.

Tất nhiên, khó khăn cũng không nhỏ. Ngân hàng Phát triển Châu Á ADB đánh giá, thỏa thuận này với Hoa Kỳ, dự kiến sẽ làm giảm nhu cầu xuất khẩu sang Mỹ trong phần còn lại của năm 2025 và sang năm 2026, nhưng quan hệ của Việt Nam với thế giới lại càng ngày càng tăng, do việc áp dụng các hiệp định thương mại tự do như EVFTA (VN -Châu Âu), UKVFTA (VN-Vương quốc Anh), CEPA Việt Nam – UAE (VN-Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất)…