Theo PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương : « Chúng ta thường nhấn mạnh vào cái có, ít khi nói về những cái chưa có. Chúng ta học cách trả lời đầy đủ, ít khi học cách đặt câu hỏi sâu sắc. Và nhiều khi, chúng ta bị trói buộc bởi khuôn mẫu, bởi kinh nghiệm, bởi truyền thống đến mức không dám hỏi lại những điều tưởng như hiển nhiên ».

“Chính vì thế, tôi muốn nhấn mạnh : khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là dám nghi ngờ điều cũ, dám thử điều mới, dám phá vỡ giới hạn, và dám đặt những câu hỏi mà người khác chưa từng dám hỏi”.

Trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo – nơi mà những cỗ máy có thể phân tích hàng triệu tài liệu trong vài giây, mô phỏng vũ trụ, viết luận văn, sáng tác nhạc, lập trình phần mềm – chúng ta phải đối diện với một câu hỏi rất căn bản : con người sẽ cạnh tranh với trí tuệ nhân tạo (AI) ra sao ?

“Chúng ta không thể cạnh tranh với AI bằng sự hoàn hảo, vì AI hoàn hảo hơn chúng ta. Chúng ta không thể cạnh tranh với AI bằng logic, vì AI logic hơn chúng ta. Chúng ta cũng không thể cạnh tranh bằng tốc độ xử lý hay khối lượng tri thức, vì AI vượt trội tuyệt đối”.

Nhưng chúng ta còn những điều mà AI không bao giờ có, hoặc ít nhất là bây giờ và trong thời gian tới chưa thể có.

Đầu tiên, là con người có trực giác – thứ không thể lập trình. Con người mới là sinh thể có khả năng tạo ra những điều chưa tồn tại. Chỉ khi cảm xúc dẫn đường, khoa học mới có sự nhân văn và nhân bản.

Một vấn đề nữa, con người có khả năng đặt câu hỏi. AI rất giỏi trả lời, nhưng AI không thể tự đặt câu hỏi một cách có ý nghĩa. AI không thể nghi ngờ chính nó. AI cũng không thể hỏi lại những giả định của con người. AI giỏi tìm giải pháp tối ưu, nhưng con người giỏi tạo ra vấn đề mới để giải quyết.

« Điều đó cũng có nghĩa, tương lai sẽ không thuộc về những ai có nhiều câu trả lời nhất, mà thuộc về những ai có khả năng đặt câu hỏi tốt nhất ; không thuộc về những người học nhanh nhất, mà thuộc về những người dám hỏi khác nhất ; không thuộc về những người có nhiều bằng cấp nhất, mà thuộc về những người có nhiều góc nhìn nhất”.

Đây là kỷ nguyên mà trí tuệ nhân tạo có thể viết sách, thiết kế thuốc men, lái xe, điều hành nhà máy ; kỷ nguyên mà năng lượng tái tạo đang tiến dần đến chi phí dần bằng 0 ; kỷ nguyên mà các quốc gia không chỉ cạnh tranh bằng tài nguyên thiên nhiên, mà cạnh tranh bằng tốc độ học hỏi, bằng năng lực sáng tạo, bằng khả năng thích ứng.

“Để Việt Nam bứt phá trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chúng ta cần một hệ sinh thái khuyến khích tinh thần đặt câu hỏi ; một hệ thống giáo dục khơi gợi trí tò mò hơn là học thuộc lòng ; một hệ thống nghiên cứu ưu tiên sáng tạo hơn là thủ tục ; một hệ thống chính sách bảo vệ người dám thử nghiệm hơn là xử phạt sai lầm ; một môi trường xã hội tôn trọng sự khác biệt có lý có tình ; một bộ máy nhà nước biết trọng dụng nhân tài ; một nền kinh tế biết dùng tri thức và sáng tạo như nguồn lực quý nhất ; một hệ thống doanh nghiệp không chỉ sản xuất, kinh doanh mà trở thành phòng thí nghiệm của xã hội”.

Theo ông Hùng, “khi một dân tộc biết đặt câu hỏi về tương lai của chính mình, dân tộc ấy sẽ không bao giờ tụt lại. Khi một dân tộc biết tự hỏi “ta sẽ đi đâu, sẽ làm gì, sẽ trở thành ai ?”, dân tộc ấy sẽ tìm được hướng đi, sẽ bước vào tương lai với tâm thế của người mở đường”.