Trong cuộc điện đàm tối ngày 2/7/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Donald Trump đã hoan nghênh việc hai đoàn đàm phán của hai nước đã thống nhất Tuyên bố chung Việt Nam – Hoa Kỳ về Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng.

Trong bài đăng trên mạng xã hội ngay sau đó, Tổng thống Trump viết: “I just made a Trade Deal with Vietnam. Details to follow !”(“Tôi vừa đạt được một Thỏa thuận Thương mại với Việt Nam. Cụ thể hơn hãy chờ những thông tin tiếp theo”).

Ông thông báo Hoa Kỳ sẽ áp dụng mức thuế 20% đối với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ, mức thuế 40% đối với hàng hóa bị coi là “trung chuyển”, trong khi các sản phẩm của Hoa Kỳ vào Việt Nam sẽ được hưởng mức thuế 0%.

Với gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu vào Hoa Kỳ, Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào thị trường Hoa Kỳ. Mức thuế quan mới này sẽ tác động ra sao đối với kinh tế Việt Nam tới đây ?

Thuế 20% đối với hàng hóa xuất xứ Việt Nam so với khu vực

Xét một cách tổng thể, đây vẫn là một tín hiệu tích cực. Trong khi nhiều quốc gia ASEAN khác vẫn chưa đạt được thỏa thuận nào với Hoa Kỳ thì Việt Nam bước đầu đã đạt được một số tín hiệu tích cực trong đàm phán thương mại với Hoa Kỳ

Mức thuế 20% được Tổng thống Trump mô tả là “công bằng và cần thiết để bảo vệ công nhân Mỹ”. Mặc dù mức này đã giảm đáng kể so với mức 46% từng được đưa ra trước đó, đây vẫn là một con số có thể là chấp nhận được so với khu vực. 

Ghi chú : Các mức thuế này là một phần của chính sách thuế quan “đối ứng” của chính quyền Tổng thống Trump và có thể thay đổi dựa trên các cuộc đàm phán song phương và diễn biến kinh tế – chính trị. Ngoài các mức thuế “đối ứng” cụ thể, Hoa Kỳ cũng đã áp dụng một mức thuế cơ bản 10% đối với hầu hết hàng nhập khẩu từ các quốc gia, và các mức thuế đối ứng cao hơn sẽ được áp dụng bổ sung nếu có.

Thuế 40% đối với hàng hóa “trung chuyển” 

Đây là điểm đáng chú ý : Hàng hóa bị nghi ngờ là “trung chuyển” – tức hàng nước ngoài được đóng gói, thay nhãn mác tại Việt Nam rồi xuất khẩu đi Mỹ – sẽ chịu mức thuế cao kỷ lục 40%. 

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Lutnick từng cảnh báo về tình trạng “trung chuyển” trong một phiên điều trần trước đây ở Thượng viện Hoa Kỳ. 

Mặc dù vậy, vẫn còn nhiều dấu hỏi về tiêu chí cụ thể để xác định “hàng trung chuyển”. Liệu 20%, 30% hay 50% linh kiện nước ngoài trong một sản phẩm có bị coi là vi phạm ? 

Tuy nhiên, cho đến khi có hướng dẫn cụ thể, rủi ro pháp lý và chi phí tuân thủ sẽ là gánh nặng không nhỏ đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Ưu đãi thuế 0% cho hàng hóa Mỹ vào Việt Nam 

Tổng thống Trump cũng tuyên bố sẽ đàm phán để hàng hóa Mỹ được hưởng thuế suất 0% khi xuất khẩu vào Việt Nam, đặc biệt nhấn mạnh đến xe điện và xe xăng. Nếu điều khoản này trở thành hiện thực, nó sẽ tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội cho các hãng Mỹ như Tesla, Ford… và khiến các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là VinFast, rơi vào thế bất lợi. 

• Ô tô – Xe điện – Phụ tùng : Đây sẽ là ngành chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Xe điện Mỹ (Tesla, Rivian) và xe xăng (Ford, Chevrolet) được miễn thuế khi vào Việt Nam sẽ tạo ra áp lực cạnh tranh gay gắt.
• Công nghệ – Điện tử tiêu dùng : Mỹ có lợi thế ở các thiết bị điện tử cao cấp như chip, server, máy tính chuyên dụng (Apple, HP, Dell). Doanh nghiệp Việt Nam làm hàng OEM hoặc lắp ráp điện tử cho Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng vì hàng Mỹ chính hãng có thể vào với giá rẻ hơn.
• Nông nghiệp công nghệ cao & Chế biến thực phẩm : Mỹ là cường quốc nông nghiệp, các sản phẩm như thịt bò, gà đông lạnh, ngô, đậu nành, sữa, thực phẩm chế biến sẵn của Mỹ có thể được đẩy mạnh vào thị trường Việt Nam. Doanh nghiệp nội địa như TH, Vinamilk, Masan, Ba Huân… sẽ chịu cạnh tranh trực tiếp.
• Bán lẻ & Thương mại điện tử : Các ông lớn như Amazon, Walmart và các nhà cung cấp hàng tiêu dùng Mỹ có thể xâm nhập sâu hơn vào chuỗi phân phối Việt Nam nếu không bị rào cản thuế. Doanh nghiệp bán lẻ trong nước như Co.opmart, Bách Hóa Xanh hoặc các sàn thương mại điện tử như Tiki, Sendo sẽ bị cạnh tranh gay gắt nếu hàng nhập khẩu Mỹ len lỏi trực tiếp đến tay người dùng.

Tóm lại, mức thuế 0% có nghĩa Việt Nam mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ vừa mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, nhưng tạo ra cạnh tranh gay gắt với doanh nghiệp sản xuất trong nước.

Một số điểm chưa rõ ràng

Tuy vậy, sẽ cần thêm thời gian để làm rõ thêm các nội dung TT Trump vừa công bố :

Mức thuế 20% sẽ áp dụng cho tất cả hàng không phải “trung chuyển” hay có ngoại lệ ?

Hàng “trung chuyển” sẽ sử dụng cơ sở nào để xác định, tỷ lệ bao nhiêu linh kiện sẽ bị coi là vi phạm ?

Ngoài thuế đối ứng, liệu thỏa thuận này đã bao gồm khuôn khổ cho các loại thuế khác như VAT và cách rào cản thị trường ?

Tuy nhiên, việc thị trường chứng khoán Mỹ và các đối tác của Việt Nam về quần áo và  dụng thể cụ thao  phản ứng tích cực, ví dụ cổ phiếu Nike, Under Armour và VF Corp ngày 03/07 cho thấy họ lạc quan về thỏa thuận này. 

So sánh với một các quốc gia khác trong khu vực, mức thuế 20% không phải là quá tệ. Ở khía cạnh nào đó, mức thuế này sẽ giúp từng doanh nghiệp và cả nền kinh tế điều chỉnh lại để nâng cao năng lực sản xuất và vươn lên trên các công đoạn cao hơn của chuỗi giá trị, đặc biệt đối với một số doanh nghiệp hiện còn làm thuê, làm mướn ở khâu gia công, lắp ráp như lâu nay.